رفتار اخلاقی و ارزشی در اسلام یعنی عمل داری حسن فاعلی باشد و حسن فعلی باشد.
حسن فاعلی چیست؟
کارهای اختیاری بخاطر رسیدن به هدفی انجام میشود وحسن فاعلی یعنی اینکه کار هدفی عقلایی یا شایسته داشته باشد وکاری می‌تواند نتیجه‌ای ارزشمند به بار بیاورد که ارزشی بسیار بیشتر از وقت، انرژی و ابزارهای دیگری که برای آن به کار گرفته شده است، داشته باشد. اما اگر این طور نبود، لهو، لعب و عبث و... است. به همین مناسبت خداوند درباره زندگی دنیا می‌فرماید: اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ؛ یعنی اگر دنیا را برای فقط برای خودش بخواهید، ارزشی ندارد. کار بیهوده‌ای است که انجام میشود و ارزش آن را ندارد که برای آن وقت صرف کنید، غصه بخورید، زحمت بکشید و خودتان را خسته کنید. آن نتیجه، ارزش این زحمت‌ها را ندارد و یک نوع خیالات است. حال فرض کنید در این بازی برنده شدید، چه میشود؟ این همان لعب است. لعب بدین معناست که انسان سلسله کارهای منظمی را انجام دهد و قرارداد کند که اگر چنان شد من برنده‌ام. مسابقات فوتبال چگونه است؟ البته ممکن است فوایدی نیز داشته باشد و خستگی را رفع کند و موجب سرگرمی انسان شود و گاهی در کنارش نشاطی برای انسان به وجود بیاورد و به سلامتی او کمک کند، اما این زحماتی که برای آن کشیده میشود و پول‌هایی که برایش خرج میشود ارزش آن نتیجه را ندارد. خداوند در آیه دیگری به مقایسه دنیا و آخرت می‌پردازد و می‌فرماید: وَمَا هَذِهِ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوَانُ؛ زندگی حقیقی، زندگی آخرت است و به زندگی دنیا اصلا نمی‌توان زندگی گفت؛ این یک مرگ تدریجی است! اما اگر هدف انسان از همین زندگی دنیا ماورای آن بود که ارزشمندتر از خود دنیاست، این زندگی نیز حق و کار بسیار ارزشمندی میشود و انسان باید دعا کند که خدا عمر و توفیقش دهد که تا بتواند سال‌ها همین کار را انجام دهد. بنابراین هنگامی کارهای دنیا حق و ارزشمند میشود و از باطل، لهو، لعب و عبث بودن خارج می‌گردد که نتیجه ارزشمندی ورای خودش ایجاد کند. این همان است که می‌گوییم کار صحیح آن است که هدف صحیحی داشته باشد. هدف نیز چیزی است که در انتهای کار بر آن مترتب میشود.
